آنچه مـی خوانید متن کامل منشور حقوق شـهروندی هست که امروز بیست و نـهم آذرماه 1395 درون همایش قانون اساسی و حقوق ملت با حضور رئیس جمـهوری و جمع زیـادی از وکلا، سلامت اداری صیانت از حقوق شهروندی سرمایه اجتماعی است حقوق دانان و اساتید و کارشناسان رونمایی و به امضای دکتر روحانی رسید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، متن کامل منشور حقوق شـهروندی بـه زبان‌های عربی و انگلیسی درون انتهای این مطلب پیوست شده و متن فارسی آن به شرح زیر است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
مقدمـه
حاکمـیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. سلامت اداری صیانت از حقوق شهروندی سرمایه اجتماعی است هیچ‌نمـی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یـا درون خدمت منافع فرد یـا گروهی خاص قرار دهد. سلامت اداری صیانت از حقوق شهروندی سرمایه اجتماعی است ملت ایران این حق را از طریق اصول قانون اساسی اعمال کرده؛ و به‌موجب اصول 113 و 121، مسئولیت اجرا و پاسداری از قانون اساسی را بر عهده رئیس‌جمـهور نـهاده است. رئیس‌جمـهور کـه در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران بر پشتیبانی از حق، گسترش عدالت و حمایت از آزادی و کرامت انسانی افراد و حقوق ملت درون قانون اساسی بـه خداوند سوگند یـادکرده است، «منشور حقوق شـهروندی» را به‌مثابه برنامـه و خط‌مشی دولت به منظور رعایت و پیشبرد حقوق اساسی ملت ایران اعلام مـی‌کند.
این منشور با هدف استیفا و ارتقای حقوق شـهروندی و به‌منظور تدوین «برنامـه و خط‌مشی دولت » ، موضوع اصل 134 قانون اساسی، تنظیم شده و شامل مجموعه‌ای از حقوق شـهروندی هست که یـا درون منابع نظام حقوقی ایران شناسایی‌شده‌اند و یـا دولت به منظور شناسایی، ایجاد، تحقق و اجرای آن‌ها از طریق اصلاح و توسعه نظام حقوقی و تدوین و پیگیری تصویب لوایح قانونی یـا هرگونـه تدبیر یـا اقدام قانونی لازم تلاش جدی و فراگیر خود را معمول خواهد داشت. به منظور دستیـابی بـه این هدف همکاری سایر قوا و نـهادها و مشارکت مردم، تشکل‌ها، اتحادیـه‌های صنفی، سازمان‌های مردم‌نـهاد و بخش خصوصی ضروری است.
مواد مختلف این منشور حتما در هماهنگی و سازگاری با یکدیگر و در چارچوب نظام حقوقی موجود تفسیر و اجرا شود و نباید موجب کاهش حقوق شـهروندان ایرانی و حقوق اتباع سایر کشورها کـه در قوانین و یـا تعهدات بین‌المللی کشور شناسایی‌شده است، گردد.
الف- حق حیـات، سلامت و کیفیت زندگی
ماده 1- شـهروندان از حق حیـات برخوردارند. این حق را نمـی‌توان از آن‌ها سلب کرد مگر به‌موجب قانون.
ماده 2- شـهروندان از حق زندگی شایسته و لوازم آن همچون آب بهداشتی، غذای مناسب، ارتقای سلامت، بهداشت محیط، درمان مناسب، دسترسی بـه دارو، تجهیزات، کالاها و خدمات پزشکی، درمانی و بهداشتی منطبق با معیـارهای دانش روز و استانداردهای ملّی، شرایط محیط زیستی سالم و مطلوب به منظور ادامـه زندگی برخوردارند.
ماده 3- حق زنان هست که از برنامـه‌ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب و آموزش و مشاوره‌های مناسب به منظور تأمـین سلامت جسمـی و روانی درون زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی درون مراحل مختلف زندگی به‌خصوص دوران بارداری، زایمان، بعد از زایمان و در شرایط بیماری، فقر یـا معلولیت، برخوردار باشند.
ماده 4- حق کودکان هست که صرف‌نظر از ت به‌طور خاص از هرگونـه تبعیض، آزار و بهره‌کشی مصون و از حمایت‌های اجتماعی متناسب ازجمله درون حوزه سلامت، مراقبت درون مقابل بیماری‌های روحی، روانی و جسمانی و خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار باشند.
ماده 5- حق توان‌خواهان (شـهروندان دارای معلولیت) و سالمندان نیـازمند هست که از امکانات درمانی و توان‌بخشی به منظور بهبودی و یـا توانمند شدن درون جهت زندگی مستقل و مشارکت درون جنبه‌های زندگی بهره‌مند شوند.
ماده 6- شـهروندان حق دارند از محیط مساعد به منظور رشد فضایل اخلاقی و دینی و تعالی معنوی برخوردار شوند. دولت همـه امکانات خود را به منظور تأمـین شرایط لازم جهت بهره‌مندی از این حق بـه کار مـی‌گیرد و با مفاسد اخلاقی ازجمله دروغ، ریـا، تملق، نابردباری، بی‌تفاوتی، تنفر، بی‌اعتمادی، افراط‌گری و نفاق درون جامعه مبارزه مـی‌کند.
ب- حق کرامت و برابری انسانی
ماده 7- شـهروندان از کرامت انسانی و تمامـی مزایـای پیش‌بینی‌شده درون قوانین و مقررات بـه نحو یکسان بهره‌مند هستند.
ماده 8- اعمال هرگونـه تبعیض ناروا به‌ویژه درون دسترسی شـهروندان بـه خدمات عمومـی نظیر خدمات بهداشتی و فرصت‌های شغلی و آموزشی ممنوع است. دولت حتما از هرگونـه تصمـیم و اقدام منجر بـه فاصله طبقاتی و تبعیض ناروا و محرومـیت از حقوق شـهروندی، خودداری کند.
ماده 9- حیثیت و اعتبار شـهروندان مصون از تعرض است. هیچ شخص، مقام یـا رسانـه‌ای به‌ویژه آن‌هایی کـه از بودجه و امکانات عمومـی استفاده مـی‌کنند نباید با رفتار یـا بیـان اهانت‌آمـیز نظیر هجو و افترا، حتی از طریق نقل‌قول، بـه اعتبار و حیثیت دیگران لطمـه وارد کند.
ماده 10- توهین، تحقیر یـا ایجاد تنفر نسبت بـه قومـیت‌ها و پیروان ادیـان و مذاهب و گروه‌های مختلف اجتماعی و سیـاسی، ممنوع است.
ماده 11- زنان حق‌دارند درون سیـاست‌گذاری، قانون‌گذاری، مدیریت، اجرا و نظارت، مشارکت فعال و تأثیرگذار داشته و بر اساس موازین اسلامـی از فرصت‌های اجتماعی برابر برخوردار شوند.
پ- حق آزادی و امنیت شـهروندی
ماده 12- آزادی‌های فردی و عمومـی شـهروندان مصون از تعرض است. هیچ شـهروندی را نمـی‌توان از این آزادی‌ها محروم کرد. محدود این آزادی‌ها تنـها بـه قدر ضرورت و به موجب قانون، صورت مـی‌گیرد.
ماده 13- هر شـهروندی حق دارد از امنیت جانی، مالی، حیثیتی، حقوقی، قضایی، شغلی، اجتماعی و نظایر آن برخوردار باشد. هیچ مقامـی نباید بـه نام تأمـین امنیت، حقوق و آزادی‌های مشروع شـهروندان و حیثیت و کرامت آنان را مورد تعرض و تهدید قرار دهد. اقدامات غیرقانونی بـه نام تأمـین امنیت عمومـی به‌ویژه تعرض بـه حریم خصوصی مردم ممنوع است.
ماده 14- شـهروندان حق دارند درون صورت تعرض غیرقانونی بـه آزادی و امنیت خود، درون حداقل زمان ممکن و با نـهایت سهولت بـه مراجع و مأموران تأمـین‌کننده امنیت عمومـی، دسترسی داشته باشند. مراجع و مأموران مذکور حتما بدون وقفه و تبعیض و متناسب با تعرض یـا تهدیدی کـه متوجه شـهروندان شده هست و با رعایت قوانین خدمات خود را ارائه دهند.
ت- حق مشارکت درون تعیین سرنوشت
ماده 15- شـهروندان بـه شکل برابر از حق مشارکت درون تعیین سرنوشت سیـاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش برخوردارند و مـی‌توانند این حق را از طریق همـه‌پرسی یـا انتخابات آزاد و منصفانـه اعمال کنند.
ماده 16- شـهروندان به منظور مشارکت و نظارت درون فرآیند انتخابات، برخورداری از امکانات و امتیـازات دولتی (ازجمله یـارانـه، تبلیغات رادیوئی، تلویزیونی و مانند این‌ها)، بهره‌مندی از کمک‌های مردمـی و سایر روش‌های تأمـین هزینـه‌های انتخاباتی، شکایت و اعتراض بـه تخلفات انتخاباتی نزد مقامات صلاحیت‌دار، از حقوق برابر برخوردارند.
ماده 17- تصمـیمات، اقدامات یـا اظهارات مقامات و مسئولان دولتی، عوامل اجرایی و نظارتی و مأمورین نظامـی، انتظامـی و امنیتی پیش از انتخابات، درون جریـان بررسی شرایط نامزدهای انتخاباتی و پس از انتخابات حتما کاملاً شفاف، بی‌طرفانـه و قانونمند باشد به‌گونـه‌ای کـه حتی شائبه تقلب یـا تخلف، یـا حمایت از نامزد یـا نامزدهای خاص بـه وجود نیـاید.
ماده 18- صداوسیما و همـه رسانـه‌هایی کـه از بودجه یـا اموال عمومـی استفاده مـی‌کنند، حتما بیطرفی کامل را درون مراحل مختلف انتخابات رعایت کنند که تا شائبه حمایت از نامزد یـا نامزدهای خاص بـه وجود نیـاید.
ث- حق اداره شایسته و حسن تدبیر
ماده 19- شـهروندان از حق اداره شایسته امور کشور بر پایـه‌ی قانون‌مداری، کارآمدی، پاسخگویی، شفافیت، عدالت و انصاف برخوردارند. رعایت این حق توسط همـه مسئولین و کارکنان الزامـی است.
ماده 20- حق شـهروندان هست که امور اداری آن‌ها با رعایت قانون، بی‌طرفانـه و به دور از هرگونـه منفعت‌جویی یـا غرض‌ورزی شخصی، رابطه خویشاوندی، گرایش‌های سیـاسی و پیش‌داوری، درون زمان معین و متناسب رسیدگی و انجام شود.
ماده 21- حق شـهروندان هست که چنانچه تصمـیمات نـهادهای اداری و یـا کارکنان را خلاف قوانین و مقررات بدانند، از طریق مراجعه بـه مراجع اداری و قضائی صالح، تقاضای احقاق حق کنند.
ماده 22- حق شـهروندان هست که از تصمـیمات و اقدامات اداری کـه به‌نوعی حقوق و منافع مشروع آن‌ها را تحت تأثیر قرار مـی‌دهند، آگاه شوند.
ماده 23- مقامات و مأموران اداری حتما در روابط خود با شـهروندان پاسخگو و قابل‌دسترس باشند و چنانچه درخواستی را رد کنند حتما حسب تقاضا، به‌صورت مکتوب پاسخ داده و حداکثر راهنمایی را درون چارچوب صلاحیت‌های خود ارائه نمایند.
ماده 24- حق شـهروندان هست که از دولتی برخوردار باشند کـه متعهد بـه رعایت اخلاق حسنـه، راست‌گویی، درستکاری، امانت‌داری، م، حفظ بیت‌المال، رعایت حق‌الناس، توجه بـه وجدان و افکار عمومـی، اعتدال و تدبیر و پرهیز از تندروی، شتاب‌زدگی، خودسری، فریبکاری، مخفی‌کاری و دست‌کاری درون اطلاعات و پذیرفتن مسئولیت تصمـیمات و اقدامات خود، عذرخواهی از مردم درون قبال خطاها، استقبال از نظرات مخالفین و منتقدین و نصب و عزل بر مبنای شایستگی و توانایی افراد باشد.
ج- حق آزادی اندیشـه و بیـان
ماده 25- شـهروندان از حق آزادی اندیشـه برخوردارند. تفتیش عقاید ممنوع هست و هیچ‌را نمـی‌توان به‌صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرارداد.
ماده 26- هر شـهروندی از حق آزادی بیـان برخوردار است. این حق حتما در چارچوب حدود مقرر درون قانون اعمال شود. شـهروندان حق دارند نظرات و اطلاعات راجع بـه موضوعات مختلف را با استفاده از وسایل ارتباطی، آزادانـه جستجو، دریـافت و منتشر کنند. دولت حتما آزادی بیـان را به‌طور خاص درون عرصه‌های ارتباطات گروهی و اجتماعی و فضای مجازی ازجمله روزنامـه، مجله، کتاب، سینما، رادیو، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی و مانند این‌ها طبق قوانین تضمـین کند.
ماده 27- شـهروندان حق دارند اندیشـه، خلاقیت و احساسِ خود را از طرق مختلف آفرینش فکری، ادبی و هنری با رعایت قوانین و حقوق دیگران بیـان کنند.
ماده 28- شـهروندان از حق نقد، ابراز نارضایتی، دعوت بـه خیر، نصیحت درون مورد عملکرد حکومت و نـهادهای عمومـی برخوردارند. دولت موظف بـه ترویج و گسترش فرهنگ انتقادپذیری، تحمل و مداراست.
ماده 29- دولت از آزادی، استقلال، تکثر و تنوع رسانـه‌ها درون چارچوب قانون حمایت مـی‌کند. هیچ مقامـی حق ندارد برخلاف موازین قانونی به منظور انتشار یـا عدم انتشار اطلاعات یـا مطالب درصدد اعمال فشار بر مطبوعات و سایر رسانـه‌ها برآید یـا بـه یـا کنترل نشریـات و سایر رسانـه‌ها مبادرت نماید.
چ- حق دسترسی بـه اطلاعات
ماده 30- حق شـهروندان هست که بـه اطلاعات عمومـی موجود درون مؤسسات عمومـی و مؤسسات خصوصی ارائه‌دهنده خدمات عمومـی دسترسی داشته باشند. همـه دستگاه‌ها و نـهادها موظف بـه انتشار مستمر اطلاعات غیر طبقه‌بندی‌شده و موردنیـاز جامعه مـی‌باشند.
ماده 31- حق شـهروندان هست که بـه اطلاعات شخصی خود کـه توسط اشخاص و مؤسسات ارائه‌دهنده خدمات عمومـی جمع‌آوری و نگهداری مـیشود دسترسی داشته باشند و در صورت مشاهده اشتباه، خواستار اصلاح این اطلاعات گردند. اطلاعات خصوصی مربوط بـه افراد را نمـی‌توان درون اختیـار دیگران قرار داد، مگر به‌موجب قانون یـا با رضایت خود افراد.
ماده 32-کودکان حق دارند بـه اطلاعات مناسب با سن خود دسترسی داشته باشند و نباید درون معرض محتوای غیراخلاقی، خشونت‌آمـیز یـا هر نوع محتوایی قرار گیرند کـه موجب غلبه ترس یـا بروز آسیب جسمـی یـا روانی شود.
ح- حق دسترسی بـه فضای مجازی
ماده 33- حق شـهروندان هست که آزادانـه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط وب اطلاعات و دانش درون فضای مجازی بهره‌مند شوند. این حق از جمله شامل احترام بـه تنوع فرهنگی، زبانی، سنت‌ها و باورهای مذهبی و مراعات موازین اخلاقی درون فضای مجازی است. ایجاد هرگونـه محدودیت (مانند ینگ، پارازیت، کاهش سرعت یـا قطعی شبکه) بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.
ماده 34- حق شـهروندان هست که از مزایـای دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک، فرصت‌های آموزشی و توانمندسازی کاربران بـه صورت غیر تبعیض‌آمـیز برخوردار شوند.
ماده 35- حق شـهروندان هست که از امنیت سایبری و فناوری‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی، حفاظت از داده‌های شخصی و حریم خصوصی برخوردار باشند.
خ- حق حریم خصوصی
ماده 36- حق هر شـهروند هست که حریم خصوصی او محترم شناخته شود. محل سکونت، اماکن و اشیـاء خصوصی و وسایل نقلیـه شخصی از تفتیش و بازرسی مصون است، مگر بـه حکم قانون.
ماده 37- تفتیش، گردآوری، پردازش، به‌کارگیری و افشای نامـه‌ها اعم از الکترونیکی و غیر الکترونیکی، اطلاعات و داده‌های شخصی و نیز سایر مراسلات پستی و ارتباطات از راه دور نظیر ارتباطات تلفنی، نمابر، بی‌سیم و ارتباطات اینترنتی خصوصی و مانند این‌ها ممنوع هست مگر بـه موجب قانون.
ماده 38- گردآوری و انتشار اطلاعات خصوصی شـهروندان جز با رضایت آگاهانـه یـا به‌حکم قانون ممنوع است.
ماده 39- حق شـهروندان هست که از اطلاعات شخصی آن‌ها کـه نزد دستگاه‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی است، حفاظت و حراست شود. درون اختیـار قرار و افشای اطلاعات شخصی افراد ممنوع هست و درون صورت لزوم بـه درخواست نـهادهای قضایی و اداری صالح منحصراً درون اختیـار آن‌ها قرار مـی‌گیرد. هیچ مقام و مسئولی حق ندارد بدون مجوز صریح قانونی، اطلاعات شخصی افراد را درون اختیـار دیگری قرار داده یـا آن‌ها را افشا کند.
ماده 40- هرگونـه بازرسی و تفتیش بدنی حتما با رعایت قوانین، احترام لازم و با استفاده از روش‌ها و ابزار غیر اهانت‌آمـیز و غیر آزاردهنده انجام شود. همچنین آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ممنوع است.
ماده 41- کنترل‌های صوتی و تصویری خلاف قانون درون محیط‌های کار، اماکن عمومـی، فروشگاه‌ها و سایر محیط‌های ارائه خدمت بـه عموم، ممنوع است.
ماده 42- حق شـهروندان هست که حرمت و حریم خصوصی آن‌ها درون رسانـه‌ها و تریبون‌ها رعایت شود. درون صورت نقض حرمت افراد و ایجاد ضرر مادی یـا معنوی، مرتکبین طبق مقررات قانونی مسئول و موظف بـه جبران خسارت مـی‌باشند.
د- حق تشکل، تجمع و
ماده 43- شـهروندان از حق تشکیل، عضویت و فعالیت درون احزاب، جمعیت‌ها، انجمن‌های اجتماعی، فرهنگی، علمـی، سیـاسی و صنفی و سازمان‌های مردم‌نـهاد، با رعایت قانون، برخوردارند. هیچ‌را نمـی‌توان از شرکت درون آن‌ها منع کرد یـا بـه شرکت درون یکی از آن‌ها مجبور ساخت. عضویت یـا عدم عضویت نباید موجب سلب یـا محدودیت حقوق شـهروندی یـا موجب تبعیض ناروا شود.
ماده 44- حق شـهروندان هست که درون قالب اتحادیـه‌ها، انجمن‌ها و نظام‌های صنفی درون سیـاست‌گذاری‌ها، تصمـیم‌گیری‌ها و اجرای قانون مشارکت مؤثر داشته باشند.
ماده 45- فعالیت‌های مدنی درون حوزه‌های حقوق شـهروندی حق هر شـهروند است. سازمان‌های مردم‌نـهاد حتما حق دسترسی بـه اطلاعات و دادگاه صالح را به منظور دادخواهی درون مورد نقض حقوق شـهروندی داشته باشند.
ماده 46- حق شـهروندان هست که آزادانـه و با رعایت قانون نسبت بـه تشکیل اجتماعات و ها و شرکت درون آن‌ها اقدام کنند و از بیطرفی دستگاههای مسئول و حفاظت از امنیت اجتماعات برخوردار شوند.
ذ- حق تابعیت، اقامت وآزادی رفت وآمد
ماده 47- حق مسلم هر فرد ایرانی هست که از مزایـای تابعیت ایران بهره‌مند شود وی نمـی‌تواند مانع استیفای این حق شود.
ماده 48- حق هر شـهروند هست که آزادانـه درون داخل کشور رفت‌وآمد کند و از ایران خارج و یـا بـه ایران وارد شود، مگر اینکه به‌موجب قانون این حق محدود شده باشد.
ماده 49- حق شـهروندان هست که درون هر نقطه از سرزمـین ایران، اقامت و سکنند. هیچ‌را نمـی‌توان از محل اقامت خود تبعید کرد یـا از اقامت درون محل موردعلاقه‌اش ممنوع یـا بـه اقامت درون محلی مجبور ساخت مگر درون مواردی کـه قانون مقرر مـی‌دارد.
ماده 50- اتباع ایرانی درون هر نقطه از جهان حق دارند از خدمات و حمایت‌های حقوقی، کنسولی و سیـاسی دولت ایران بهره‌مند شوند.
ر- حق تشکیل و برخورداری از خانواده
ماده 51- حق شـهروندان هست که با رضایت کامل، آزادانـه و بدون هیچ‌گونـه اجباری نسبت بـه ازدواج و تشکیل خانواده، با رعایت قانون مربوط اقدام نمایند.
ماده 52- حق شـهروندان هست که از امکانات آموزشی، مشاوره‌ای و پزشکی لازم درون امر ازدواج بهره‌مند باشند.
ماده 53- حق شـهروندان هست که از تدابیر و حمایت‌های لازم به منظور تشکیل، تحکیم، تعالی و ایمن‌سازی خانواده، تسهیل ازدواج مبتنی بر ارزش‌ها و سنت‌های دینی و ملی برخوردار شوند.
ماده 54- حق همـه شـهروندان به‌ویژه زنان و کودکان هست که از تعرض و خشونت گفتاری و رفتاری دیگران درون تمام محیط های خانوادگی و اجتماعی مصون باشند و در صورت بروز هر نوع خشونت امکان دسترسی آسان بـه مکان های امن و نـهادهای امدادی، درمانی و قضایی جهت احقاق حق خود را داشته باشند.
ماده 55- حق کودکان هست که از والدین و سرپرستان صلاحیت‌دار بهره‌مند باشند. جدا کودکان از والدین و سرپرستان قانونی آن‌ها، صرفاً بر اساس قانون خواهد بود.
ز- حق برخورداری از دادخواهی عادلانـه
ماده 56- حق شـهروندان هست که به‌منظور دادخواهی آزادانـه و با سهولت بـه مراجع صالح و بی‌طرف قضایی، انتظامـی، اداری و نظارتی، دسترسی داشته باشند. هیچ‌را نمـی‌توان از این حق محروم کرد.
ماده 57- اصل بر برائت هست و هیچ‌مجرم شناخته نمـی‌شود مگر اینکه اتهام او درون دادگاه‌های صالح و با رعایت اصول دادرسی عادلانـه ازجمله اصل قانونی بودن جرم و مجازات، استقلال و بیطرفی مرجع قضایی و قضات، حق دفاع، شخصی بودن مسئولیت جزایی، رسیدگی درون مدت‌زمان معقول و بدون اطاله دادرسی و با حضور وکیل، اثبات شود. احکام حتما مستدل و مستند بـه قوانین و اصول مربوط صادر شود.
ماده 58- حق شـهروندان هست که از بدو که تا ختم فرایند دادرسی درون مراجع قضایی، انتظامـی و اداری به‌صورت آزادانـه وکیل انتخاب نمایند. اگر افراد توانایی انتخاب وکیل درون مراجع قضایی را نداشته باشند حتما برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم شود. درون راستای استیفای خدشـه‌ناپذیر حق دفاع، از استقلال حرفه‌ای وکلا حمایت خواهد شد.
ماده 59- اصل، برگزاری علنی محاکمات هست و شـهروندان حق دارند درون صورت تمایل درون جلسات رسیدگی حضور یـابند. موارد استثنا صرفاً بـه حکم قانون مـی‌باشد.
ماده 60- شـهروندان (اعم از متهم، محکوم و قربانی جرم) از حق امنیت و حفظ مشخصات هویتی‌شان درون برابر مراجع قضایی، انتظامـی و اداری برخوردارند و نباید کمترین خدشـه‌ای بـه شأن، حرمت و کرامت انسانی آن‌ها وارد شود. هرگونـه رفتار غیرقانونی مانند شکنجه جسمـی یـا روانی، اجبار بـه ادای شـهادت یـا ارائه اطلاعات، رفتار توأم با تحقیر کلامـی یـا عملی، خشونت گفتاری یـا فیزیکی و توهین بـه متهم یـا محکوم، نقض حقوق شـهروندی هست و علاوه بر اینکه موجب پیگرد قانونی است، نتایج حاصل از این رفتارها نیز قابل استناد علیـه افراد نیست.
ماده 61- محاکمـه شـهروندانی کـه با اتهامات سیـاسی یـا مطبوعاتی مواجه مـی‌باشند صرفاً درون دادگاه‌های دادگستری، به‌صورت علنی و با حضور هیئت‌منصفه انجام مـیشود. انتخاب اعضای هیئت‌منصفه حتما تجلی وجدان عمومـی و برآیند افکار و نظرات گروه‌های اجتماعی مختلف باشد.
ماده 62- حق شـهروندان هست که از بازداشت خودسرانـه و بازرسی فاقد مجوز مصون باشند. هرگونـه تهدید، اعمال فشار و محدودیت بر خانواده و بستگان افراد درون معرض اتهام و بازداشت ممنوع است.
ماده 63- حق شـهروندان هست که از تمامـی حقوق دادخواهی خود ازجمله اطلاع از نوع و علت اتهام و مستندات قانونی آن و انتخاب وکیل آگاهی داشته باشند و از فرصت مناسب به منظور ارائه شکایت یـا دفاعیـات خود، ثبت دقیق مطالب ارائه‌شده درون همـه مراحل دادرسی، نگهداری درون بازداشتگاه‌ها یـا زندان‌های قانونی و اطلاع خانواده از بازداشت بهره‌مند شوند.
ماده 64- بازداشت‌شدگان، محکومان و زندانیـان حق دارند کـه از حقوق شـهروندی مربوط بـه خود از قبیل تغذیـه مناسب، پوشاک، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، ارتباط و اطلاع از خانواده، خدمات آموزشی و فرهنگی، انجام عبادات و احکام دینی بهره‌مند باشند.
ماده 65- تجدیدنظرخواهی از احکام دادگاه‌های کیفری، حقوقی، اداری و مراجع شبه قضایی بر اساس معیـارهای قانونی، حق شـهروندان است.
ماده 66- حق همـه بازداشت‌شدگان موقت و محکومان هست که بعد از پایـان بازداشت یـا اجرای حکم بـه زندگی شرافتمندانـه خود بازگردند و از همـه حقوق شـهروندی بـه ویژه اشتغال بـه کار برخوردار شوند. محرومـیت اجتماعی هر محکوم جز درون موارد مصرح قانونی و در حدود و زمان تعیین شده ممنوع است.
ماده 67- دولت با همکاری سایر قوا و مراجع حاکمـیتی به منظور ارتقای نظام حقوقی ایران و ایجاد الگوی کارآمد، با تأکید بر رعایت حقوق دادخواهی، اقدامات لازم را معمول خواهد داشت.
ژ- حق اقتصاد شفاف و رقابتی
ماده 68- شـهروندان درون حق دستیـابی بـه فرصت‌های اقتصادی و امکانات و خدمات عمومـی و دولتی برابرند. انعقاد قراردادها و پیمان‌های بخش عمومـی و دولتی با بخش خصوصی و اعطای هر نوع مجوز درون حوزه اقتصادی بـه شـهروندان حتما با رعایت قوانین و مقررات مربوط و رقابت منصفانـه درون دستیـابی بـه فرصت‌ها و امکانات انجام شود.
ماده 69- حق شـهروندان هست که از فرایند وضع، تغییر و اجرای سیـاست‌ها، قوانین و مقررات اقتصادی اطلاع داشته باشند و نظرات خود را بـه اطلاع مرجع تصویب‌کننده برسانند و با فاصله زمانی مناسب از اتخاذ تصمـیمات متفاوت با سیـاست‌ها و رویـه‌های پیشین مطلع شوند که تا بتوانند خود را به منظور وقوع تغییرات آماده کنند و پس از اتخاذ تصمـیم و برای رعایت اصل شفافیت، شـهروندان حق دارند با اطلاع‌رسانی عمومـی از تصمـیمات آگاهی یـابند.
ماده 70- حق شـهروندان هست که به‌صورت برابر و با شفافیت کامل از اطلاعات اقتصادی و ازجمله اطلاعات مربوط بـه برگزاری مزایده‌ها و مناقصه‌ها مطلع شوند.
ماده 71- دولت فضای قانونمند، شفاف و رقابتی منصفانـه را به منظور انجام انواع فعالیت‌های اقتصادی شـهروندان و امنیت سرمایـه‌گذاری آن‌ها تضمـین مـی‌کند.
ماده 72- دولت به‌منظور تأمـین حقوق اقتصادی شـهروندان و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه درون فعالیت‌های اقتصادی، شرایط لازم درون خصوص تأمـین امنیت سرمایـه‌گذاری، ساده‌سازی، صراحت و ثبات درون تصمـیمات اقتصادی، گسترش مناسبات و پیوندهای منطقه‌ای، ایجاد تمـهیدات لازم را به منظور حضور فعالان اقتصادی ایران درون بازارهای جهانی، حمایت از نوسازی و تجهیز بنگاه‌های تولیدی بـه دانش روز، تنظیم هدفمند صادرات و واردات، مقابله با جرائم سازمان‌یـافته اقتصادی، پول‌شویی و قاچاق کالا و ارز فراهم مـی‌کند.
س- حق مسکن
ماده 73- حق شـهروندان هست که از مسکن ایمن و متناسب با نیـاز خود و خانواده‌شان بهره‌مند شوند. دولت بر اساس نیـاز و با رعایت اولویت و امکانات زمـینـه استیفای این حق را فراهم مـی‌نماید.
ماده 74- دولت با اتخاذ تدابیر و وضع مقررات لازم، زمـینـه تأمـین و بهبود وضعیت مسکن متناسب با ویژگی‌های بومـی و ارزش‌های فرهنگی، اجرای مقررات ملی ساختمان و طرح‌های بهینـه‌سازی مصرف انرژی را فراهم مـی‌نماید.
ش- حق مالکیت
ماده 75- حق مالکیت شخصی شـهروندان محترم است. هیچ شخص یـا مقامـی نمـی‌تواند مالکیت دیگری را سلب، یـا اموال او را مصادره یـا ضبط یـا توقیف کند یـا نسبت بـه حقوق مالی یـا مالکیت او ممانعت، مزاحمت یـا محدودیت ایجاد کند، مگر به‌موجب قانون.
ماده 76- انواع مالکیت‌های فکری از جمله مالکیت ادبی، هنری و صنعتی با رعایت قانون، محترم و مورد حمایت هست و شـهروندان حق دارند کـه در چهارچوب قانون از حمایت‌های لازم به منظور خلق و عرضه آثار هنری و انتفاع از حقوق مادی و معنوی ناشی از آن‌ها درون داخل و خارج از کشور برخوردار شوند.
ص- حق اشتغال و کار شایسته
ماده 77- حق شـهروندان هست که آزادانـه و بدون تبعیض و با رعایت قانون، شغلی را کـه به آن تمایل دارند انتخاب نمایند و به آن اشتغال داشته باشند. هیچ‌نمـی‌تواند بـه دلایل قومـیتی، مذهبی، تی و یـا اختلاف‌نظر درون گرایش‌های سیـاسی و یـا اجتماعی این حق را از شـهروندان سلب کند.
ماده 78- شـهروندان از حق فرصت برابر درون دسترسی بـه مشاغل و انتخاب آزادانـه حرفه موردنظر خود طبق موازین قانونی به‌گونـه‌ای کـه قادر بـه تأمـین معاش خود به‌صورت منصفانـه و آبرومندانـه باشند، برخوردارند. دولت شرایط مناسب را به منظور تحقق این حق تضمـین و بر آن نظارت مـی‌نماید.
ماده 79- حق شـهروندان هست که از آموزش‌های لازم درباره مشاغل بهره‌مند شوند.
ماده 80- حق شـهروندان هست که از بهداشت محیطی و کاری سالم و ایمن و تدابیر ضروری به منظور پیشگیری از آسیب‌های جسمـی و روحی درون محیط‌های کار بهره‌مند باشند.
ماده 81- شـهروندان از حیث نقض قوانین و مقررات کار، حق دادخواهی درون برابر مراجع قانونی را دارند.
ماده 82- به‌کارگیری، ارتقا و اعطای امتیـازات بـه کارکنان حتما مبتنی بر تخصص، شایستگی و توانمندی‌های متناسب با شغل باشد و رویکردهای سلیقه‌ای، جناحی و تبعیض‌آمـیز و استفاده از روش‌های ناقض حریم خصوصی درون فرایند گزینش ممنوع است.
ماده 83- حق زنان هست که از فرصت‌های شغلی مناسب و حقوق و مزایـای برابر با مردان درون قبال کار برابر، برخوردار شوند.
ماده 84- اشتغال اجباری کودکان بـه کار ممنوع است. موارد استثنا کـه در جهت منافع و مصالح آنان باشد صرفاً بـه حکم قانون مجاز مـی‌باشد.
ض- حق رفاه و تأمـین اجتماعی
ماده 85- آرامش، شادابی و امـید بـه آینده‌ای بهتر، خودسازی معنوی و توان‌افزایی اجتماعی، برخورداری از زندگی امن و آرام، داشتن فرصت و امکان به منظور همراهی بیشتر با خانواده، تفریح، ورزش و گردشگری حق هر شـهروند است.
ماده 86- حق هر شـهروند هست که از رفاه عمومـی و تأمـین اجتماعی و خدمات امدادی بهره‌مند شود.
ماده 87- حق شـهروندان هست که درون صورت بیکاری ناخواسته، طبق قانون از حقوق بیمـه بیکاری برخوردار شوند.
ماده 88- حق شـهروندانِ روستانشین و عشایر هست که حسب مورد از حقوقی چون توسعه روستایی، بیمـه و تأمـین اجتماعی و ایمن‌سازی محیط زندگی بهره‌مند شوند.
ماده 89- حق همـه شـهروندان بـه ویژه زنان هست که بـه امکانات ورزشی و آموزشی و تفریحات سالم، دسترسی داشته باشند و بتوانند با حفظ فرهنگ اسلامـی – ایرانی درون عرصه‌های ورزشی ملی و جهانی حضور یـابند.
ماده 90- حق زنان هست که از تغذیـه سالم درون دوران بارداری، زایمان سالم، مراقبت‌های بهداشتی بعد از زایمان، مرخصی زایمان و درمان بیماری‌های شایع زنان بهره‌مند شوند.
ماده 91- حق شـهروندان هست که از محیط زندگی عاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی از جمله مواد مخدر و روان‌گردان برخوردار باشند. گروه‌های آسیب‌پذیر و مددجویـان از اقدامات مؤثر دولت درون زمـینـه توانمندسازی، امـید بـه زندگی و اعمال سیـاست‌های تأمـینی برخوردار مـی‌شوند.
ماده 92- حق جامعه ایثارگران و خانواده‌های معظم آنان هست که به‌طور خاص از تمـهیدات ضروری به منظور توانمندسازی فردی و جمعی به منظور حضور و مشارکت مؤثر درون عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیـاسی و اجتماعی برخوردار شوند.
ماده 93- دولت از حقوق بیمـه‌شدگان حمایت مـی‌کند و این حمایت شامل تضمـین فضای رقابتی، نظارت بر فعالیت بیمـه گران و نـهادهای بیمـه‌ای، تنظیم روابط بیمـه‌گر و بیمـه‌گزار و بهبود سازوکارهای رسیدگی بـه دادخواهی بیمـه‌شدگان و سایر ذی‌نفعان مـی‌باشد.
ماده 94- شـهروندان حق دسترسی بـه کالاها و خدمات استاندارد را دارند به‌گونـه‌ای کـه بهداشت یـا سلامت آن‌ها را با مخاطره مواجه نکند.
ط- حق دسترسی و مشارکت فرهنگی
ماده 95- برخورداری از آثار و فواید توسعه فرهنگی و پیشرفت‌های علمـی، مشارکت درون حیـات فرهنگی و حمایت متوازن از جنبه‌های مختلف فرهنگ حق شـهروندان است.
ماده 96- تنوع و تفاوت‌های فرهنگی مردم ایران به‌عنوان بخشی از مـیراث فرهنگی درون چارچوب هویت ملی مورد احترام است.
ماده 97- شـهروندان فارغ از تفاوت‌های قومـی و مذهبی از حق ارتباطات بین فرهنگی برخوردارند.
ماده 98- دولت مکلف بـه حفظ و حراست از مـیراث تمدنی و فرهنگی و حفظ آثار، بناها و یـادبودهای تاریخی صرف‌نظر از تعلق آن‌ها بـه گروه‌های مختلف فرهنگی است.
ماده 99- شـهروندان حق‌دارند از امکانات لازم به منظور مشارکت درون حیـات فرهنگی خود و همراهی با دیگر شـهروندان ازجمله درون تأسیس تشکل‌ها، انجمن‌ها، برپایی آیین‌های دینی و قومـی و آداب و رسوم فرهنگی با رعایت قوانین برخوردار باشند.
ماده 100- فعالان عرصه‌های هنری حق دارند درون فضای غیرانحصاری آزادانـه فعالیت کنند. دولت موظف هست تدابیر لازم به منظور جلب مشارکت رقابتی بخش خصوصی درون مراحل تولید و عرضه آثار هنری را فراهم کند.
ماده 101- شـهروندان از حق یـادگیری و استفاده و تدریس زبان و گویش محلی خود برخوردارند.
ماده 102- شـهروندان درون انتخاب نوع پوشش خود متناسب با عرف و فرهنگ اجتماعی و در چارچوب موازین قانونی آزاد هستند.
ماده 103- حق همـه شـهروندان بـه ویژه زنان هست که ضمن برخورداری از مشارکت و حضور درون فضاها و مراکز عمومـی، تشکل‌ها و سازمان‌های اجتماعی، فرهنگی و هنری مخصوص خود را تشکیل دهند.
ظ- حق آموزش و پژوهش
ماده 104- شـهروندان از حق آموزش برخوردارند. آموزش ابتدایی اجباری و رایگان است. دولت زمـینـه دسترسی بـه آموزش رایگان که تا پایـان دوره متوسطه را فراهم مـی‌سازد و وسایل تحصیلات عالی را که تا سرحد نیـاز و ضرورت کشور به‌طور رایگان گسترش مـی‌دهد. دولت آموزش پایـه را به منظور افراد فاقد آموزش ابتدایی فراهم مـی‌آورد.
ماده 105- همـه استادان و دانشجویـان حق بهره‌مندی از مزایـای آموزشی و پژوهشی ازجمله ارتقا را دارند. اعطای تسهیلات و حمایت‌های علمـی ازجمله فرصت مطالعاتی، بورسیـه و غیره صرفاً حتما بر اساس توانمندی‌های علمـی، شایستگی، فارغ از گرایش‌های جناحی و حزبی و مانند این‌ها باشد.
ماده 106- جوامع علمـی، حوزوی و دانشگاهی از آزادی و استقلال علمـی برخوردارند، استادان، طلاب و دانشجویـان درون اظهارنظر آزادند و آن‌ها را نمـی‌توان به‌صرف داشتن یـا ابراز عقیده درون محیط‌های علمـی مورد تعرض و موأخذه قرار داد یـا از تدریس و تحصیل محروم کرد. اساتید و دانشجویـان حق دارند نسبت بـه تأسیس تشکل‌های صنفی، سیـاسی، اجتماعی، علمـی و غیره و فعالیت درون آن‌ها اقدام کنند.
ماده 107- دانشگاه حتما مکانی امن به منظور استادان و دانشجویـان باشد. مسئولان دانشگاه حتما برای تضمـین امنیت دانشجویـان اهتمام جدی ورزند. رسیدگی بـه تخلفات انضباطی دانشجویـان حتما با رعایت حق دادخواهی، اصول دادرسی منصفانـه و دسترسی بـه مراجع صالح مستقل و بی‌طرف و با رعایت حق دفاع و تجدیدنظرخواهی، درون حداقل زمان و بدون تأخیر، مطابق با مقررات انجام شود.
ماده 108- حق دانش‌آموزان هست که از آموزش‌وپرورشی برخوردار باشند کـه منجر بـه شکوفایی شخصیت، استعدادها و توانائی‌های ذهنی و جسمـی و احترام بـه والدین و حقوق دیگران، هویت فرهنگی، ارزش‌های دینی و ملی شود و آن‌ها را به منظور داشتن زندگی اخلاقی و مسئولانـه توأم با تفاهم، مسالمت، مدارا و مروت، انصاف، نظم و انضباط، برابری و دوستی بین مردم و احترام بـه محیط‌زیست و مـیراث فرهنگی آماده کند.
ماده 109- حق دانش آموزان هست که شخصیت و کرامت آنان مورد احترام قرار گیرد. نظرات کودکان درون مسائل مربوط بـه زندگی‌شان حتما شنیده شود و مورد توجه قرار گیرد.
ماده 110- هیچ‌حق ندارد موجب شکل‌گیری تنفرهای قومـی، مذهبی و سیـاسی درون ذهن کودکان شود یـا خشونت نسبت بـه یک نژاد یـا مذهب خاص را از طریق آموزش یـا تربیت یـا رسانـه‌های جمعی درون ذهن کودکان ایجاد کند.
ماده 111- توان‌خواهان حتما به‌تناسب توانایی از فرصت و امکان تحصیل وب مـهارت برخوردار باشند و معلولیت نباید موجب محرومـیت از حق تحصیل دانش و مـهارت‌های شغلی شود.
ع- حق محیط‌زیست سالم و توسعه پایدار
ماده 112- حفاظت از محیط‌زیست -که نسل امروز و نسل‌های بعد حتما در آن حیـات اجتماعی رو بـه رشدی داشته باشند - وظیفه‌ای همگانی است. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آنکه با آلودگی محیط‌زیست یـا تخریب غیرقابل‌جبران آن همراه باشد، ممنوع است. حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیط‌زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط‌زیست حق شـهروندان هست و دولت این حق را درون برنامـه‌ها، تصمـیمات و اقدام‌های توسعه‌ای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی مدنظر قرار مـی‌دهد و با آلودگی و تخریب محیط‌زیست مقابله مـی‌کند.
ماده 113- هر شـهروند حق بهره‌مندی از محیط‌زیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و آلودگی‌های ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از مـیزان و تبعات آلاینده‌های محیط‌زیست را دارد. دستگاههای اجرایی به منظور کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی به‌ویژه درون شـهرهای بزرگ تدابیر لازم را اتخاذ مـی‌کنند.
ماده 114- هرگونـه اقدام به‌منظور توسعه زیربنایی و صنعتی مانند احداث سدها و راه‌ها و صنایع استخراجی، پتروشیمـی یـا هسته‌ای و مانند آن حتما پس از ارزیـابی تأثیرات زیست‌محیطی انجام شود. اجرای طرح‌های توسعه‌ای منوط بـه رعایت دقیق ملاحظات زیست‌محیطی خواهد بود.
ماده 115- دولت با ایفای نقش بین‌المللی مؤثر از طریق همکاری‌های اقتصادی، تبادل اطلاعات، انتقال دانش فنی و مبادله فرهنگی به منظور تحقق توسعه پایدار همـه‌جانبه و متوازن و رفع موانع بین‌المللی اقدام خواهد نمود. حق شـهروندان هست که از مزایـا و منافع فن‌آوری‌های نو درون کلیـه زمـینـه‌ها از جمله بهداشتی، پزشکی، دارویی، غذایی، اقتصادی و تجاری بهره‌مند شوند.
غ- حق صلح، امنیت و اقتدار ملی
ماده 116-حق شـهروندان هست که از سیـاست خارجی شفاف و صلح‌طلبانـه درون چارچوب منافع و امنیت ملی، برخوردار باشند. دولت با رعایت اصول عزت، حکمت و مصلحت، برقراری، حفظ و ارتقای روابط و مناسبات پایدار با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را دنبال مـی‌کند و با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و روش‌های خردمندانـه به منظور ترویج و تقویت گفتمان صلح، صیـانت از حقوق بشر و کرامت انسان‌ها، مبارزه با خشونت و افراطی‌گری و دفاع از حقوق مظلومان تلاش مـی‌کند.
ماده 117- دولت به منظور حمایت از حقوق ایرانیـان خارج از کشور و بهبود وجهه بین‌المللی ایران، برنامـه‌ریزی و اقدام خواهد نمود.
ماده 118- شـهروندان حق دارند از امنیت، استقلال، وحدت، تمامـیت ارضی و اقتدار ملی برخوردار باشند.
ماده 119- دولت موظف هست با برنامـه‌ریزی‌های لازم و تخصیص منابع کافی درون جهت بازدارندگی راهبردی و ارتقای توانمندی دفاعی کشور اقدامات لازم بـه ویژه تجهیز و تقویت نیروهای مسلح را بـه عمل آورد.
ماده 120- شـهروندان حق دارند از آموزش دفاعی لازم برخوردار باشند. دولت با برنامـه‌ریزی و تخصیص امکانات لازم نسبت بـه تقویت بنیـه دفاعی و بسیج عمومـی اقدام مـی‌نماید.
سازوکار اجرا و نظارت بر حسن اجرای حقوق شـهروندی
1. رئیس‌جمـهور به منظور نظارت، هماهنگی و پیگیری اجرای مناسب تعهدات دولت درون این منشور، دستیـار ویژه‌ای را تعیین مـی‌نماید. پیشنـهاد برنامـه و خط‌مشی مربوط بـه اجرای کامل منشور حقوق شـهروندی از جمله مسئولیت‌های دستیـار ویژه است.
2. دستگاههای اجرایی تابع قوه مجریـه موظف‌اند با هماهنگی دستیـار ویژه درون حدود صلاحیت‌های قانونی خود، با جلب مشارکت مردم، تشکل‌ها، سازمان‌های مردم‌نـهاد و بخش خصوصی، ضمن جمع‌بندی و مدون سازی حقوق و آزادی‌های مندرج درون قانون اساسی و قوانین عادی، درون حوزه مسئولیت‌ها و اختیـارات خود و شناسایی موارد نقض حقوق شـهروندی، تدابیر و اقدامات قانونی لازم را به منظور تحقق این حقوق به‌ویژه از طریق تدوین و اجرای برنامـه اصلاح و توسعه نظام حقوقی، آموزش، اطلاع‌رسانی و ظرفیت‌سازی و تقویت مفاهمـه، گفتگو و تعامل درون حوزه عمومـی انجام دهند.
3. دستگاههای تابع قوه مجریـه موظف‌اند برنامـه اصلاح و توسعه نظام حقوقی مربوط بـه خود را ظرف مدت شش ماه از انتشار این منشور تهیـه و در اختیـار دستیـار ویژه ریـاست جمـهوری قرار دهند و هرسال گزارش ادواری پیشرفت‌ها، چالش‌ها، موانع و راه‌حل‌های پیشنـهادی به منظور ارتقاء و اجرای حقوق شـهروندی را درون حوزه مسئولیت خود ارائه و از طریق اصلاحات نـهادی و ساختاری، به منظور تحقق حقوق شـهروندی مندرج درون این منشور اقدام کنند.
4. وزارتخانـه‌های آموزش‌وپرورش، علوم، تحقیقات و فن‌آوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور آشنایی هرچه بیشتر دانش آموزان و دانشجویـان با آموزه‌های حقوق شـهروندی، ترتیبات لازم را اتخاذ مـی‌نمایند.
5. رئیس‌جمـهور هرساله گزارش پیشرفت‌ها و راه‌کارهای رفع موانع تحقق حقوق شـهروندی را بـه ملت ارائه و در صورت نیـاز، منشور را روزآمد مـی‌کند.
حسن روحانی
رئیس‌جمـهوری اسلامـی ایران
ارجاعات قانونی مواد منشور حقوق شـهروندی
ماده 1- اصول بیست و دوم، سی و ششم و سی و هفتم قانون اساسی جمـهوری اسلامـی ایران، قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392 – قانون مجازات اسلامـی، مصوب 1392- قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383.
ماده 2- بند 12 اصل سوم، اصل بیست و نـهم، بند 2 اصل چهل و سوم، اصل پنجاهم قانون اساسی، سند چشم‌انداز جمـهوری اسلامـی ایران، قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی – مصوب 1367 – قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمـین اجتماعی – مصوب 1372، بند 7 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 3- اصول ده و بیست و یکم قانون اساسی، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون نظام جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی – سیـاست‌ها و راهبردهای ارتقای سلامت زنان – مصوب 1386 – شورای انقلاب فرهنگی.
ماده 4- اصل بیست و یکم قانون اساسی– قانون حمایت از کودکان و نوجوانان – مصوب 1381 – قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست – مصوب 1392، قانون الحاق بـه کنوانسیون حقوق کودک – مصوب 1372.
ماده 5- قانون الحاق بـه کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت – مصوب 1387 – قانون جامع حمایت از حقوق معلولان – مصوب 1383.
ماده 6- بند 1 اصل سوم، اصل بیست و سوم، بند 1 اصل 21 و اصل یکصد و پنجاه‌وشش قانون اساسی، بندهای 21 و 44 اقدامات ملی، بندهای 17 و 19 راهبردهای ملی مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور – مصوب 1391 - شورای عالی انقلاب فرهنگی، قانون اه و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامـی – مصوب 1365، بند 1 سیـاست‌های کلی ایجاد تحول درون نظام آموزش‌وپرورش کشور - مصوب 1392 و بند 1 سیـاست‌های کلی نظام اداری- مصوب 1389.
ماده 7- اصل بیست و دوم قانون اساسی، بند 6 اصل دوم قانون اساسی و اصول نوزدهم و بیستم قانون اساسی.
ماده 8- اصول سوم، سیزدهم، نوزدهم، بیستم و سی‌ام قانون اساسی - قانون نحوه اجرای اصل 48 قانون اساسی جمـهوری اسلامـی ایران مصوب 1380- سیـاست‌های کلی آمایش سرزمـین – مصوب 1390، قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386 و بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی.
ماده 9- اصول سوم، بیست و دوم و بیست و سوم قانون اساسی.
ماده 10- اصول دوازدهم، چهاردهم، نوزدهم، بیست و دوم و بیست و چهارم قانون اساسی، قانون مطبوعات – مصوب 1379- جزء (4) بند الف سیـاست‌ها و ضوابط حاکم بر تبلیغات محیطی – مصوب 1388- شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 11- بندهای 8، 9 و 14 اصل سوم و اصول بیستم و بیست و یکم قانون اساسی، بندهای 15 و 51 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون نظام جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی. بند 12 سیـاست‌ها و راهبردهای ارتقای سلامت زنان – مصوب 1386 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 12- اصول نـهم، بیست و دوم، سی و ششم، سی و هفتم و پنجاه و یکم قانون اساسی و بند 7 اصل سوم قانون اساسی.
ماده 13- اصول سوم، نـهم، بیست و دوم، بیست و سوم و بیست و پنجم قانون اساسی- قانون تشکیل وزارت اطلاعات جمـهوری اسلامـی - مصوب 1362.
ماده 14- اصول سی و چهارم، صد و پنجاه و ششم، صد و پنجاه و نـهم و یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی، قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386، قانون نیروی انتظامـی جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1369.
ماده 15- اصول سوم، ششم و پنجاه و هفتم، پنجاه و هشتم و پنجاه و نـهم قانون اساسی و بند 3 اصل چهل و سوم قانون اساسی.
ماده 16-اصل سوم و اصل نوزدهم قانون اساسی، قانون انتخابات ریـاست جمـهوری – مصوب 1379 و اصلاحات بعدی آن، قانون انتخابات مجلس شورای اسلامـی – مصوب 1378 و اصلاحات بعدی آن.
ماده 17- اصل سوم قانون اساسی، قانون انتخابات مجلس شورای اسلامـی – مصوب 1378 – و اصلاحات بعدی آن.
ماده 18- بندهای 8 و 9 اصل سوم و اصل 175 قانون اساسی.
ماده 19- بندهای 6، 8، 9 و 10 اصل سوم و اصول نوزدهم و بیستم قانون اساسی، سیـاست‌های کلی نظام اداری – مصوب 1389- قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد – مصوب 1390- قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386.
ماده 20- بندهای 6، 9 و 10 اصل سوم قانون اساسی، ماده 28 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386.
ماده 21- اصول سی و چهارم، یکصد و هفتادم، یکصد و هفتاد و سوم و یکصد و هفتاد و چهارم قانون اساسی، قانون تشکیل سازمان بازرسی کشور – مصوب 1360، قانون دیوان عدالت اداری- مصوب 1392.
ماده 22- اصل سوم قانون اساسی - قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات –مصوب 1388، قانون بهبود مستمر محیطب‌وکار – مصوب 1390 و بند 18 سیـاست‌های کلی نظام اداری – مصوب 1389.
ماده 23- قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386- قانون رسیدگی بـه تخلفات اداری – مصوب 1372- قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388 و بند 20 سیـاست‌های کلی نظام اداری – مصوب 1389.
ماده 24- بند 9 اصل سوم قانون اساسی، مواد 25 الی 28 و 41، 53 و 114 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386 و مواد مختلف سیـاست‌های کلی نظام اداری – مصوب 1389.
ماده 25- اصل بیست و سوم قانون اساسی - قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383.
ماده 26- بند 2 اصل سوم و اصول بیست و چهارم و یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی، قانون مطبوعات – مصوب 1364- و اصلاحات بعدی آن.
ماده 27- بند 4 اصل سوم و اصل بیست و چهارم و یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی، قانون اه و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامـی – مصوب 1365.
ماده 28- اصول هشتم و قانون اساسی، ماده 8 قانون حمایت از آمران بـه معروف و ناهیـان از منکر– مصوب 1393 – ماده 3 قانون مطبوعات – مصوب 1364 – و اصلاحات بعدی آن، بند 4 سیـاست‌های فرهنگی جمـهوری اسلامـی ایران درون حوزه مطبوعات – مصوب 1380 - شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 29- بند 2 اصل سوم و اصل نـهم قانون اساسی - ماده 3 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات مصوب 1388- ماده 4 قانون مطبوعات – مصوب 1364 و اصلاحات بعدی آن.
ماده 30- بند 2 اصل سوم قانون اساسی، مواد 2 و 10 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات، مصوب 1388 - بند (الف) ماده 3 قانون ارتقا سلامت نظام اداری و مقابله با فساد– مصوب 1390، قانون بهبود مستمر محیطب‌وکار – مصوب 1390 و ماده 10 قانون الحاق دولت جمـهوری اسلامـی ایران بـه کنوانسیون مبارزه با فساد – مصوب 1387.
ماده 31- اصل 22 قانون اساسی، ماده 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات – مصوب 1388.
ماده 32- قانون الحاق بـه کنوانسیون حقوق کودک – مصوب 1372، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درون خصوص اه، سیـاست‌ها و ضوابط نشر کتاب- مصوب 1389 و ماده 17 قانون اجازه الحاق دولت جمـهوری اسلامـی ایران بـه کنوانسیون حقوق کودک – مصوب 1372.
ماده 33- بند (ب) اصل دوم و بند 1 اصل سوم و اصل بیست و چهارم قانون اساسی، قانون تجارت الکترونیک – مصوب 1382 و ماده 21 قانون جرائم رایـانـه‌ای – مصوب 1388.
ماده 34- بند (ب) اصل دوم قانون اساسی، قانون تجارت الکترونیک - مصوب 1382، ماده 38 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386، قانون جرائم رایـانـه‌ای- مصوب 1388 و بند 15 سیـاست‌های کلی نظام اداری – مصوب 1389.
ماده 35- فرمان مقام معظم رهبری بر تشکیل شورای عالی مجازی و تعیین اعضای حقیقی و حقوقی آن – 1390، مواد 13 و 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388 و ماده 1 قانون جرائم رایـانـه‌ای – مصوب 1388.
ماده 36- اصول بیست و دوم و بیست و پنجم قانون اساسی، مواد 4 و 150 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392، قانون نحوه مجازات اشخاصی کـه در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز مـی‌کنند - مصوب 1386، مواد 13 و 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388، ماده 5 قانون حمایت از آمران بـه معروف – مصوب 1394 و بند 1 سیـاست‌های کلی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات و ارتباطات – مصوب 1389.
ماده 37- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، ماده 150 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392، قانون نحوه مجازات اشخاصی کـه در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز مـی‌کنند - مصوب 1386، مواد 13 و 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388 و بند 8 ماده‌واحده قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383.
ماده 38- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، ماده 150 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392، قانون نحوه مجازات اشخاصی کـه در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز مـی‌کنند - مصوب 1386 و مواد 13 و 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388.
ماده 39- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، مواد 13 و 14 قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388.
ماده 40- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، ماده 150 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 41- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، قانون مطبوعات - مصوب 1364 – و اصلاحات بعدی آن و قانون نحوه مجازات اشخاصی کـه در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز مـی‌کنند - مصوب 1386، ماده 40 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 42- اصل بیست و پنجم قانون اساسی، قانون نحوه مجازات اشخاصی کـه در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز مـی‌کنند - مصوب 1386، ماده 648 قانون مجازات اسلامـی – مصوب 1375 (بخش تعزیرات).
ماده 43- اصل بیست و ششم قانون اساسی، قانون فعالیت احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیـاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامـی یـا اقلیت‌های دینی شناخته‌شده – مصوب 1360.
ماده 44- اصول بیست و ششم و بیست و هفتم قانون اساسی، قانون نظام صنفی کشور - مصوب 1382 با اصلاحات بعدی، آیین‌نامـه تشکل‌های مردم‌نـهاد - مصوب 1395.
ماده 45- اصول بیست و ششم و بیست و هفتم قانون اساسی، قانون نظام صنفی کشور - مصوب 1382 با اصلاحات بعدی، آیین‌نامـه تشکل‌های مردم‌نـهاد - مصوب 1395، قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات - مصوب 1388، ماده 66 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 46- اصل بیست و هفتم قانون اساسی، ماده 6 قانون فعالیت احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیـاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامـی یـا اقلیت‌های دینی شناخته‌شده – مصوب 1360، آئین‌نامـه چگونگی تأمـین امنیت اجتماعات و های قانونی- مصوب 1381.
ماده 47- اصل چهل و یکم قانون اساسی، مواد 976 و 991 قانون مدنی – مصوب 1307- قانون ثبت‌احوال – مصوب 1355.
ماده 48- قانون گذرنامـه – مصوب 1343 و اصل سی و سوم قانون اساسی.
ماده 49- اصل سی و سوم قانون اساسی، ماده 12 قانون مجازات اسلامـی – مصوب 1392.
ماده 50- بند 6 ماده 2 قانون وظایف وزارت امور خارجه – مصوب 1364 و قانون الزام دولت بـه پیگیری و استیفای حقوق اتباع و دیپلمات‌های ایرانی آسیب‌دیده از اقدامات دولت‌های خارجی – مصوب 1389.
ماده 51- اصول دهم و بیست و یکم و بند 1 اصل چهل و نـهم قانون اساسی، اه و اصول تشکیل خانواده و سیـاست‌های تحکیم و تعالی آن مصوب 1384 – شورای عالی انقلاب فرهنگی، مواد 43 و 230 قانون برنامـه پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389 و بند 2 سیـاست‌های کلی جمعیت – مصوب 1393.
ماده 52- بند 56 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون نظام جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1383- شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 53- اصل دهم قانون اساسی، اه و اصول تشکیل خانواده و سیـاست‌های تحکیم و تعالی آن – مصوب 1384- شورای عالی انقلاب فرهنگی و بند 4 سیـاست‌های کلی جمعیت – مصوب 1393.
ماده 54- اه و اصول تشکیل خانواده و سیـاست‌های تحکیم و تعالی آن – مصوب 1384 – شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 55- مواد 1168 الی 1179 قانون مدنی – مصوب 1307 و قانون حمایت از خانواده – مصوب 1391.
ماده 56- اصول سی و چهارم، شصت و یکم، نودم، یکصد و پنجاه و نـهم، یکصد و هفتاد و سوم و یکصد و هفتاد و چهارم قانون اساسی - قانون آیین دادرسی کیفری- مصوب 1392- قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومـی و انقلاب درون امور مدنی- مصوب 1379- قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری – مصوب 1392- قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور – مصوب 1360، قانون رسیدگی بـه تخلفات اداری- مصوب 1372- قانون شوراهای حل اختلاف – مصوب 1387 و اصلاحی 1394.
ماده 57- اصول سی و هفتم و یکصد و شصت و هفتم قانون اساسی، ماده 4 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392- بند 2 ماده‌واحده قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383.
ماده 58- اصل سی و پنجم قانون اساسی، مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام درون خصوص انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوی- مصوب 1370- بند 3 قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383، ماده 48 قانون آیین دادرسی کیفری- مصوب 1392.
ماده 59- اصول سی و نـهم و یکصد و شصت و هشتم قانون اساسی، بندهای 4، 6 و 7 قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383- مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام درون خصوص انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوی- مصوب 1370، مواد 305 و 352 قانون آیین دادرسی کیفری- مصوب 1392.
ماده 60- اصول بیست دوم و سی و هشتم و یکصد و شصت و ششم و یکصد و شصت و هشتم قانون اساسی، ماده 40 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392، ماده 169 قانون مجازات اسلامـی – مصوب 1392.
ماده 61- اصل یکصد و شصت و هشتم قانون اساسی، ماده 305 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 62- اصل سی و دوم قانون اساسی، قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383- فصل دوم قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 63- اصول سوم و سی و دوم قانون اساسی، مواد 5 و 52 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 64- اصل سی و نـهم قانون اساسی، قانون احترام بـه آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شـهروندی – مصوب 1383، مواد 49، 50 و 51 قانون آیین دادرسی کیفری – مصوب 1392.
ماده 65- قانون آیین دادرسی کیفری- مصوب 1392- قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومـی و انقلاب درون امور مدنی- مصوب 1379- قانون تخلفات اداری –مصوب 1372.
ماده 66 - اصول سی و ششم و سی و هفتم قانون اساسی، مواد 4، 7، 25 و 26 قانون مجازات اسلامـی - مصوب 1392.
ماده 67- بند 14 اصل سوم قانون اساسی.
ماده 68- بند 9 اصل سوم قانون اساسی، بند 19 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 69- قانون انتشار و دسترسی آزاد بـه اطلاعات – مصوب 1386- قانون بهبود مستمر محیطب‌وکار - مصوب 1390- سیـاست‌های کلی نظام درون خصوص امنیت اقتصادی – مصوب 1379، بند 19 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 70- بند 9 اصل سوم قانون اساسی، بند 5 سیـاست‌های کلی تشویق سرمایـه‌گذاری – مصوب 1389، بند 19 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 71- بند 9 اصل سوم قانون اساسی، بند 2 سیـاست‌های کلی تشویق سرمایـه‌گذاری – مصوب 1390، بندهای 19 و 23 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 72- بندهای 8 و 12 و 14 اصل سوم قانون اساسی، قانون تشویق سرمایـه‌گذاری خارجی – مصوب 1380- سیـاست‌های کلی تشویق سرمایـه‌گذاری – مصوب 1389- قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز. مصوب 1392- بند 23 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 73- اصل سی و یکم قانون اساسی، بندهای 3 و 4 سیـاست‌های کلی مسکن – مصوب 1389- قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن- مصوب 1387.
ماده 74 - قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن- مصوب 1387
ماده 75- اصول بیست و دوم و چهل و ششم و چهل و هفتم قانون اساسی، مواد 30 و 31 قانون مدنی – مصوب 1307.
ماده 76- اصول چهل و ششم و چهل و هفتم قانون اساسی، قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان- مصوب 1348- قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری – مصوب 1386.
ماده 77- اصول نوزدهم، بیستم و بیست و هشتم قانون اساسی.
ماده 78- بند 12 اصل سوم و بند 2 اصل چهل و سوم قانون اساسی، ماده 31 قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه – مصوب 1389.
ماده 79- اصل بیست و هشتم قانون اساسی، مواد 41، 44 و 54 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386- بندهای 2 و 6 سیـاست‌های کلی نظام اداری- مصوب 1389- ماده 7 قانون جامع حمایت از حقوق معلولان – مصوب 1389.
ماده 80- بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی، بند 12 سیـاست‌های کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایـه انسانی، مصوب 1391- ماده 58 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386.
ماده 81- اصل سی و چهارم قانون اساسی، ماده 157 قانون کار-مصوب 1369، بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری- مصوب 1385.
ماده 82- بندهای 9 و 10 اصل سوم قانون اساسی، مواد 41 و 53 قانون مدیریت خدمات کشوری – مصوب 1386- بندهای 2، 4 و 6 سیـاست‌های کلی نظام اداری- مصوب 1389.
ماده 83- بند 14 اصل سوم و اصول بیستم، بیست و یکم و بیست و هشتم قانون اساسی، سیـاست‌های اشتغال زنان درون جمـهوری اسلامـی ایران- مصوب 1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی، بندهای 101 و 102 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 84- بند چهار اصل چهل و سوم و بند شش اصل دوم و اصول نوزدهم، بیستم و بیست و هشتم قانون اساسی و ماده 79 قانون کار.
ماده 85- بند 1 اصل سوم و اصل چهل و سوم قانون اساسی، بندهای 21 و 44 اقدامات ملی، بندهای 17 و 19 راهبردهای ملی مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور – مصوب 1391 - شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 86- بند 12 اصل سوم، بند 1 اصل چهل و سوم و اصل بیست و نـهم قانون اساسی،قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمـین اجتماعی – مصوب 1383.
ماده 87- بند 2 اصل سوم، اصل بیست و نـهم قانون اساسی، قانون بیمـه بیکاری – مصوب 1369- ماده 73 قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389.
ماده 88- اصول بیست و نـهم و سی و یکم قانون اساسی، بخش توسعه روستایی قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389.
ماده 89- بند 3 اصل سوم و اصل 21 قانون اساسی،بندهای 53 و 54 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون جمـهوری اسلامـی ایران- مصوب 1383- شورای عالی انقلاب فرهنگی، سیـاست‌ها و اولویت‌های فرهنگی سازمان تربیت‌بدنی - مصوب 1384 - شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 90- اصول ده و بیست ویکم و بیست و نـهم قانون اساسی، بندهای 15 و 51 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون جمـهوری اسلامـی ایران،مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی بند 12 سیـاست‌ها و راهبردهای ارتقای سلامت زنان – مصوب 1386 – شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 91- بندهای 1 و 2 اصل سوم و اصل 22 قانون اساسی، قانون مبارزه با مواد مخدر – مصوب 1367 با اصلاحات 1376 و 1389- سیـاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر – مصوب 1385- مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور- مصوب 1391- شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 92- قانون جامع خدمات‌رسانی بـه ایثارگران – مصوب 1391 – قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389.
ماده 93- بند 12 اصل سوم، اصول بیست و یکم و سی و چهارم قانون اساسی، قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمـین اجتماعی – مصوب 1383- قانون بیمـه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیـه موتوری زمـینی درون مقابل شخص ثالث – مصوب 1392.
ماده 94- بند 12 اصل سوم و بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی، قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان – مصوب 1388.
ماده 95- اصل نوزدهم قانون اساسی، مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور- مصوب 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 96- اصول چهاردهم، پانزدهم، نوزدهم و بیستم قانون اساسی، مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور- مصوب 1391- شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 97- اصول چهاردهم، پانزدهم، نوزدهم، بیستم و بیست و ششم و هشتاد و سوم قانون اساسی.
ماده 98- اصول نوزدهم و چهل و پنجم و چهل و هشتم قانون اساسی، قانون نحوه اجرای اصل 48 قانون اساسی- مصوب 1380.
ماده 99- اصول دوازدهم، چهاردهم، نوزدهم و بیست و ششم قانون اساسی.
ماده 100- بند 4 اصل سوم، اصول بیست و ششم و بیست و هشتم و بند 2 اصل چهل و سوم قانون اساسی، سیـاست‌های حمایت از اشتغال هنرمندان – مصوب 1382- شورای عالی انقلاب فرهنگی قانون اه و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامـی – مصوب 1365- مواد 102 و 153 قانون برنامـه پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران مصوب 1389.
ماده 101- اصل پانزدهم قانون اساسی، مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور، مصوب 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 102- اصول و مبانی روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف – مصوب 1376 – شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 103- اصول نوزدهم و بیست و ششم قانون اساسی، بند 115 منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان درون نظام جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 104- بند 3 اصل سوم و اصل سی‌ام قانون اساسی ماده 10 قانون اه و وظایف وزارت آموزش‌وپرورش – مصوب 1366- اساسنامـه نـهضت سوادآموزی جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1363 – قانون اه، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری – مصوب 1383.
ماده 105- اصل نوزدهم قانون اساسی، سند نقشـه جامع علمـی کشور مصوب 1389- شورای عالی انقلاب فرهنگی،سند راهبردی کشور درون امور نخبگان – مصوب 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
ماده 106- اصول بیست و سوم و بیست و ششم قانون اساسی. سند نقشـه جامع علمـی کشور – مصوب 1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی، قانون اه و وظایف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1382.
ماده 107- بندهای 6 و 7 اصل سوم، اصل بیست و سوم و سی و پنجم قانون اساسی،قانون اه، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری – مصوب 1383.
ماده 108- سند تحول بنیـادین آموزش‌وپرورش – مصوب 1390- شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماده 29 قانون الحاق دولت جمـهوری اسلامـی ایران بـه کنوانسیون حقوق کودک – مصوب 1372.
ماده 109- جزء 9-3 راهبردهای ملی مصوبه نقشـه مـهندسی فرهنگی کشور مصوب 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی، مواد 12 و 29 قانون الحاق دولت جمـهوری اسلامـی ایران بـه کنوانسیون حقوق کودک – مصوب 1372.
ماده 110- ماده 6 قانون مطبوعات- مصوب 1364، ماده 8 قانون خط‌مشی کلی و اصول برنامـه‌های سازمان صداوسیمای جمـهوری اسلامـی ایران - مصوب 1361، مواد 28 و 29 قانون الحاق دولت جمـهوری اسلامـی ایران بـه کنوانسیون حقوق کودک – بند (ج) مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درون خصوص اصلاح «اه، سیـاست‌ها و ضوابط نشر کتاب»- مصوب 1389.
ماده 111- اصول یـازدهم، بیستم و بیست و نـهم قانون اساسی، قانون جامع حمایت از حقوق معلولان – مصوب 1387 – قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت – مصوب 1387.
ماده 112- اصل پنجاهم قانون اساسی، سیـاست‌های کلی محیط‌زیست – مصوب 1394 – قانون بهسازی و حفاظت از محیط‌زیست – مصوب 1353، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا – مصوب 1374، ماده 688 قانون مجازات اسلامـی – مصوب 1392.
ماده 113- اصل پنجاهم قانون اساسی، بند 7 فصل اول سند نقشـه جامع علمـی کشور – مصوب 1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی، مواد 184 و 193 قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389، بند 7 سیـاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392.
ماده 114- اصول بیست و ششم و سی و چهارم قانون اساسی، بند 4 جزء (ز) سیـاست‌های کلی آمایش سرزمـین – مصوب 1390.
ماده 115- بندهای 2 و 3 و 4 اصل سوم و بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی، سند نقشـه جامع علمـی کشور – مصوب 1389 – شورای عالی انقلاب فرهنگی – قانون دستیـابی بـه فناوری هسته‌ای صلح‌آمـیز – مصوب 1384.
ماده 116- بند 16 اصل سوم، اصول یـازدهم، یکصد و پنجاه دوم و یکصد و پنجاه چهارم قانون اساسی، قانون وظایف وزارت امور خارجه – مصوب 1364- ماده 210 قانون برنامـه پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران – مصوب 1389.
ماده 117- اصل یکصد و پنجاه و دوم قانون اساسی.
ماده 118- ماده 210 قانون برنامـه پنج‌ساله پنجم توسعه جمـهوری اسلامـی ایران، مصوب 1389- قانون وظایف وزارت امور خارجه – مصوب 1364.
ماده 119- بند (ج) اصل دوم قانون اساسی، بند 11 اصل سوم قانون اساسی، اصل یکصد و چهل و سوم قانون اساسی، اصل یکصد و پنجاه قانون اساسی.
ماده 120- بند 11 اصل سوم و اصول یکصد و چهل و چهارم و یکصد و پنجاه و یکم قانون اساسی.
متن منشور حقوق شـهروندی بـه زبان عربی
متن منشور حقوق شـهروندی بـه زبان انگلیسی